NGLUNGSUR

Dening : Trilaksito Saloedji

Serbung pabrik muni gantas, dikembangi swara santer gemrubuge angin wengi saka gumuk kidul. Jam sewelas bengi karyawan ploeg sore mulih, diganti sing dhines bengi nganti esuk. Gino metu saka stasiun gilingan, tekan regol pabrik wiwit kelingan maneh nyang bojone. Yen wis mangkono ing atine mung ana rasa sedhih. Lakune diseret mulih tanpa rasa. Sakjane wis meh pendhak setaun sing wadon tinggal donya. Ananging saka derenging rasa tresna, isih tansah katon-katonen praupan lan blegere Suminem. Yen kelingan ngono kuwi rasa susahe ora bisa sinamudana. Praupan cowong, awak rasane lungkrah, nglentruk tanpa greget. Adate yen dheweke mulih tengah wengi ngono kuwi bojone sing mbukakake lawang. Sanajan katon ngantuk nanging isih nyuguhi esem nyang sing lanang. Banjur nyepaki ngombe anget. Sewu kesele raga sanalika sirna.

Saiki dheweke nggawa kunci omah dhewe, ben ora mbribeni adhi lan anak-anake. Wengi kuwi lampu ruwang tamu isih murup. Nalika ngengakake lawang, katon Sumini lungguh ing kursi tamu, lagi ngrenda.

’’Durung turu ta Nduk ?’’, pitakone Gino nyang adhine karo mapan lungguh ing ngarepe. Gino biyasa ngundang nganggo tembung Nduk, jalaran  Sumini wiwit umur nem taun wis melu dheweke.

’’Durung Kang’’, wangsulane Sumini karo menyat ngladekake wedang anget karo pohung lan gedang goreng kanggo kakange. - ’’Iki mau Gito pamit nyang omahe Manto’’. Wangsulane Gino : ’’Ya wis ora usah dienteni, tinggalen turu’’   -’’Sik tak nutugake sedhela, wis meh mari kok Kang. Sesuk tak terake nyang Bu Jendro’’. Sumini lungguh ing kursine sakawit, driji-driji tangane kanthi trampil ngobahake benthel lan benang bol putih.

Gino nyawang adhine. Sing disawang ora ngerti. Pikirane Sumini malah nyang pesenane garwane pimpinan pabrik. Yaiku rendan taplak meja kanggo meja makan bunder kanthi garis

tengah siji setengah meter. Gaweyan sing ora baen-baen. Gino mbatin,  bareng dhiwasa bocah iki kasinungan praupan ayu lan manis. Sawise lulus SMU Sumini ora bisa nerusake kuliah, jalaran Gino rumangsa ora kuwagang mbandhani. Anake dhewe loro ya nedheng-nedhenge mbutuhake ragad. Gito kelas siji SMU lan Sumi klas loro SMP. Sumini banjur melu kursus jahit-menjahit. Saiki wis bisa nampa jahitan, malah asil karyane ngrenda taplak meja lan liya-liyane wis kawentar ing lingkungan keluwarga karyawan pabrik. 

Nalika Gino lan Suminem lagi sawatara wulan omah-omah, ibune Suminem tilar donya. Suminem duwe adik isih cilik jenenge Sumini, banjur diopeni. Wektu kuwi Sumini arep mlebu SD. Mula tangkepe Gino nyang Sumini kaya anake dhewe. Sawise omah-omah rong taun Suminem nglairake Gito. Rong taun candhake Sumi lair.

Sawise ditinggal mati Suminem, sakjane urusan omah panggah tumata kanthi becik, jalaran Sumini wiwit cilik wis dipredi gaweyan omah karo mbakyune. Anak-anake ya raket lan tresna nyang bulike nganti seprene.

’’Mau Bardi rene’’, celathune Sumini karo isih mbenthel. Sinambi mangan gedhang goreng Gino mangsuli : ’’Bocah kuwi rupane seneng karo kowe’’. Sumini ora mangsuli. – ’’Lha kowe piye ?’’ Sawise meneng sawatara Sumini lagi mangsuli : ’’Aku wegah’’. Gino nyawang adhine. Yen mrengut bocah iki malah luwih katon manise. Pikiran sing neka-neka enggal dikipatake. Sirahe nyawang plafon, cecak-cecak padha uber-uberan, banjur mlayu nyang tembok sisih ndhuwur, ing mburi palungguhane Sumini. – ’’Kok wegah keneng apa ? Kowe bocah wadon lho Sum, kudu mikir omah-omah.. Ketoke bocahe ya apik, ketok sopan’’

-’’Apik apane, sopan apane, hiya nek ana ngarepe Kakang’’. Sumini mrengut. – ’’Terus nek aku ora ana ?’’, pitakone Gino nlesih. – ’’Cluthak !’’, wangsulane Sumini sengit. Gino coba ngrames apa sing dikarepake adhine. Arep nerusake pitakone ketoke Sumini mangkel banget. Gino kuwatir yen adhine saya pegel amarga pitakon-pitakone. Mula milih meneng. Celathune Sumini anyel : ’’Coba ta Kang, wektu ngejak ndeleng royalan kepungkur kae. Ee malah ngejak nyang pinggir-pinggir sing sepi lan adoh saka sorote lampu, tangane nggrathil’’. Gino ambegan landhung. Rada ngerti apa kang dikandhakake adhine mau. Batine : ‘’Bocah iki sajake isih sumengit. Sakjane nek ngukur umure ya wis pantes rabi, wong mbakyune biyen dirabi umur rong

puluh taun. Dadi luwih enom timbang Sumini wektu iki’’. Gino meneng, yen omong kuwatir ora nyenengake adhine. Malah rupane Sumini dhewe sing isih kemropok, banjur wadul : - ’’Coba ta Kang, wiwit teka mau dheweke kaya duwe sedya ala. Takon Kakang ana apa ora. Ya tak wangsuli nek nyang pabrik. Banjur dheweke omong, kok sepi. Tak wangsuli, hiya. Kamangka bocah-bocah ana kamare’’. Gino sabar ngrungokake, apa kang diwadulake.

’’Aku ya mbenthel kaya saiki iki. Dheweke ngejak metu nyang kutha, aku wegah. Jarene, malem Minggu kok ana omah bae. Dheweke meksa, aku panggah wegah, wong Kakang ya nyambut gawe, sapa sing ngancani Sumi ing omah. Dheweke banjur ngendhokake niyate, terus jagongan kaya iki. Sawise tolah-toleh nuli njejeri aku. Aku wis krasa ora kepenak. Bocah iki duwe niyat neka-neka. Tenan, tangane nggrathil, banjur mikut aku nyoba ngambungi. Aku jelih-jelih, benthelku tak jojohake nyang lengene. Aku uwal saka cengkereman tangane, nuli tak kampleng. Merga krungu rame-rame, Gito metu. Dheweke weruh nalika aku ngampleng raine Bardi. Karo ngomong sorry Bardi pamit mulih, kisinan’’.

Ana swara lawang dithothok. Gino mbukakake lawang. Gito mlebu ditakoni bapake : ’’Saka ngendi Le, kok nganti bengi ?’’ – ’’Nyang omahe Manto, internetan, ana tugas saka guru’’, wangsulane santai. Sumini nywara : ’’Galo takonana Gito, dheweke nyekseni pokal bejate Bardi’’. Aku noleh nyang Gito. Dheweke crita : ’’Krungu Lik Sum jelih-jelih aku gage metu saka kamar. Lik Sum pas ngampleng raine Bardi. Aku panggah ngadeg ing kene nganti dheweke mulih kanthi klincutan. Jare kanca-kancaku, bocah kuwi urakan kok Pak, ora kuliah ora nyambutgawe. Nek bengi gaweyane mabuk-mabukan neng buk wetan rel kae lho Pak’’. Gino unjal ambegan landhung karo mbatin : ’’Mesakake nasibmu Nduk, disenengi bocah gak genah’’, banjur celathune : ’’Ya wis bener sikepmu Nduk, sateruse sing ngati-ati’’. Jam rolas bengi Sumini ngrampungi olehe mbenthel, terus pamit turu. Gito mlebu kamar. Bapake panggah lungguh dhewe ing ruwang tamu. Pikirane ngenam kedadeyan kang ana gandheng cenenge karo Sumini.

*

Sawise lulus SMU Sumini dicedhaki Kusnarto kakak kelase let rong taun.. Bocahe bagus, apik, sopan, katon nek isih lugu. Dheweke kandha kuliah ing Uned Jember. Sawise crita, tibake

putrane Pak Kus staf bagian tanaman. Pak Kus ya ngerti nek putrane asring dolan nyang omahe  Sumini. Saben malem minggu mesthi apel. Gino tau takon : ’’Saben minggu mulih ta Mas ?’’. wangsulane rada isin-isin : ’’Enggih’’. Pak Kus tau meling : ’’Pak Gino, nek anak kula dolan ngrika didhawuh-dhawuhi kersane sae’’. Ing sawijining bengi sawise Kusnarto mulih, Sumini ngringkesi cangkir karo kresah-kresuh. Pitakone Gino : ’’Ana apa ta Nduk ?’’ Sumini ora wangsulan. Nalika sapejagongan ing ruwang tamu Gino celathu : ’’Rupane Kusnarto seneng karo kowe’’. Wangsulane cekak :’’Jarene ya ngono’’. – ’’Lha kowe piye ?’’.  – ’’Wegah !’’, wangsulane mandhes. Gino ndengengek ora nerusake takon, jalaran ngerti watak wantune adhine, mula dipilaur meneng. Biyasane yen wis ngono Sumini bakal crita dhewe. Tenan critane banjur kemricik kaya banyu kali mili : ’’Coba ta Kang, jare wis mahasiswa nanging gumantung banget nyang ibune. Crita sembarang kalir mesthi nyangking jenenge ibune. Apa-apa mesthi taren ibu. Panjaluke yen aku kepethuk ibune kudu ngene kudu ngono, ngatur banget’’.. Suminem nalika semana isih ana, ngerih-erih adhine : ’’Wong ya dheweke kuwi anak ontang-anting sing cedhak banget karo ibune. Amarga tresnane nyang ibune samar nek bojone suk ora bisa ngladeni’’. Sumini ora cocok karo pikirane mbakyune, nuli celathu : ’’Lah hiya, durung dadi ae wis kaya ngono, lha suk aku rak kudu kaya sapi sing dikeluh irunge’’.

Kedadeyane ing wiwitane wulan Sawal taun kepungkur, kira-kira seminggu sawise Riyaya Iedul Fitri. Nalika samana Suminem wis wiwit lara-laranen. Ing sawijining bengi ana tamu sajodho. katon yen ngislami banget. Tamu kasebut  durung dikenal Gino apadene bojone. Sing lanang menganggo sarung lan jas sarta kopiahan, sing wadon macak sandhangan muslim jilbaban. Kanthi trapsila takon apa bener iki omahe Pak Gino. Tamune banjur ngenalake jenenge lan omahe sarta njlentrehke kaperluwane teka mara dayoh. Yaiku ngemban amanahe kangmase, nakokake apa bener Sumini dadi bageyan keluargane Pak Gino, lan durung kaiket ing tali pertunangan apadene pernikahan ? Nek pancen bener, apa dikeparengake kangmase sagotrah kepingin sowan arep nyambung silaturahim antarane sapepadha muslim. Sapa ngerti kanthi mangkono banjur bisa sambung petungan antarane ponakane lanang lan Sumini.

Gino lan bojone manoni kahanan iki kaget lan bingung.Gino banjur nlesih : ’’Matur nuwun panjenengan kersa rawuh ing griya kula. Leres Sumini menika adhik kula. Nanging kula

dereng saged matur utawi semados punapa-punaka dhateng panjenengan. Awit Sumini dereng nate cariyos, mbokbilih inggih dereng nate tepang kaliyan penakan panjenengan ’’. Wangsulane dhayohe : ’’Inggih panci leres makaten. Sanjangipun, penakan kula sumerep Sumini saben dinten ing masjid wetan pabrik wekdal shalat traweh. Kekalihipun panci sami-sami dereng nate tetepangan. Nanging punapa awonipun manawi kita ingkang sepuh-sepuh ngrekadaya gandhengipun umating Gusti Allah tumuju kasaenan’’.

Kanthi pasarujukane sing wadon, Gino banjur celathu : ’’Kula badhe rembagan kaliyan sedherek-sedherek kula saha Sumini rumiyin. Dados kula dereng saged nampi rawuhipun kangmas panjenengan. Nyuwun pangapunten. Wangsulane tamune : ’’Inggih prayogi makaten, mangke manawi panjenengan sampun rena ing penggalih, panjenengan tilpun kemawon, mangke kula ingkang sowan malih nampi dhawuh saking Pak Gino’’.

Tamune mulih ora nggawa asil kasaguhan apa-apa. Nanging Gino wis nyekel jeneng, alamat lan nomer tilpune tamune lan kangmase dalah  bocah lanang sing ngesir Sumini. Sewengi Gino lan sisihane ora jenak olehe turu jalaran mikirake kedadeyan kang ora dinyana kuwi. Esuke ndilalah Gino ketemu Nadi kanca rakete sing makarya ing bageyan gudang. Gino eling manawa omahe Nadi sak desa karo alamate tamu lan sanak kadange. Gino crita apa anane lan njaluk tulung nlesih lan ngaweruhi keluwarga kasebut.

Let rong dina sawise kuwi, Nadi crita manawa keluarga mau manggon ing RT liya nunggal sa RW. Nadi ora patiya kenal ananging ngerti kahanane. Critane runtut ngenani Abu Hamid sing mara dhayoh nyang omahe Gino. Abu Hasan kakange ya bapake si bocah sing jenenge Khoiri Hasan kang ngesiri Sumini lan  kahanane Khoiri Hasan sanyatane.

Let rong minggu Pak Abu Hamid sekaliyan mara dayoh maneh sanajan durung ditilpun dening Gino. Jarene merlokake enggal sowan ketang ditangisi ponakane. Gino lan bojone kang wis duwe crita sakabehane, nggiring kanthi pitakonan ngenani ponakane sing jenenge Khoiri Hasan. Wiwitane Pak Abu Hamid crita ing apik-apik. Ananging jalaran kepinterane Gino nlesih akire Pak Abu Hamid ora bisa selak manawa statuse Khoiri Hasan sakjane wis nikah lan isih duwe bojo. Jalaran bojone wis limang taun ora duwe momongan, banjur ngarepake Sumini dadi

bojo nomer loro kanthi palilahe bojone sing nomer siji. Sawise terang sakabehane Gino mangsuli kanthi dora sembada, manawa Sumini durung gelem omah-omah amarga isih niyat sinau maneh.

*

Mau bengi Gino keturon ana kursi tamu. Esuke kebageyan giliran dhines esuk. Dadi sore wis ana omah. Sawise maghrib Bardi mara dhayoh. Batine Gino, bocah iki ngrai gedheg tenan. Wingi mentas dikampleng Sumini isih wani teka maneh. Gino ngandhani Sumini nanging bocahe emoh metu. Gino malih pekewuh, kepeksa nggajuli nemoni. Pitakone: ’’Apa ana prelune ta Mas Bardi ?’’  - ’’Nggih namung dolan’’.  – ’’Sumini repot ing mburi, kandha ora bisa nemoni. Sakjane ana apa ta ?’’, pitakone Gino nlesih. – ’’Mboten onten napa-napa ?’’  Swarane Gino nglendheh : ’’Ah mosok, jajal ana kedadeyan apa wingi bengi ?’’ – ’’Saestu, mboten onten napa-napa ?’’ –’’Ora usah dora, aku ya tau dadi bocah enom lho Mas Bardi. Bocah wadon kuwi yen wis diculikani ora bakal precaya maneh’’. Bardi ndhingkluk, kisinan. Celathune lirih : ’’Nggih kula sing lepat, nyuwun sepunten’’. Bardi banjur pamit mulih.

            Bengi kuwi Gino bisa bebarengan karo Sumini lan anak-anake ing meja makan. Gino lan anak-anake olehe mangan ndemenakake. Sumini marem dene masakane dirahabi. Bubar mangan, Sumi wis ngerti tugase, ngringkesi piring kotor banjur dikorahi. Wong telu isih ana meja makan.

Pitakone Sumini : ’’Bardi mau ngomong apa Kang’’. – ’’Dheweke njaluk sepura, sawise tak lehake. Dikira aku ora mbok critani kedadeyane’’.

Gito menyat saka palungguhane mlebu kamare. Kari wong loro. Gino celathu : ’’ Aku prihatin lho Nduk nyang awakmu’’. – ’’Ya wis aja dipikir Kang’’, wangsulane Sumini ayem.  ’’Ora arep mikir kepriye, kowe kuwi bocah wadon. Yen keladuk umurmu saya ora apik’’

Karo mesem Sumini celathu : ’’Ya aku melu kakang wae !’’. Wangsulane Gino : ’’Nek prekara kuwi ya gak ana masalah’’. Sumi metu saka dhapur, kusung-kusung nywara : ’’Bapak ki piye ta, mosok gak ngerti karepe Lik Sum. Aku luwih seneng Bapak rabi karo Lik Sum timbang golek ibu liya’’. Gino mlongo, setengah kaget. Batine nutuh awake dhewe, kok leh ora tanggap. Gito metu saka kamar karo celathu : ’’Aku ya setuju. Kareben Bapak gak ketok sedhih wae. Gino mesem nyawang praupane Sumini kang ayu manis, tempuk karo panyawange Sumini kang mesem uga, banjur ndingkluk isin.. [BSL, 23/03/12]